Patroni bemowskich ulic #10 - Wacław Gąsiorowski

W tym artykule przeczytasz między innymi o:

• patronie ulicy
• upamiętnieniu patrona

Wacław Gąsiorowski, ps. Wiesław Sclavus, Jan Mieroszewicz (ur. 27 czerwca 1869 w Warszawie, zm. 30 października 1939 w Konstancinie) – polski powieściopisarz, dziennikarz, publicysta, a także scenarzysta, działacz polonijny i niepodległościowy. W 1900 wydawca i redaktor periodyku „Strumień”, w latach 1921–1930 redaktor czasopism polonijnych w Stanach Zjednoczonych, autor powieści historycznych nawiązujących głównie do epopei napoleońskiej i powstania listopadowego, powieści w charakterze publicystyki, dramatów i licznych reportaży.

Młodość

Po skończeniu nauki w gimnazjum, w wieku 15 lat rozpoczął pracę zarobkową, by móc sam się utrzymać po śmierci rodziców. Dalszą wiedzę zdobywał samodzielnie.

Pracował jako pomocnik aptekarza. Czasy te opisał w wydanej w 1900 powieści zatytułowanej Pigularz. Wcielony do armii carskiej odbył niespełna 2-letnią służbę wojskową. Napisał wówczas pierwszą sztukę teatralną Szare życie, nagrodzoną w konkursie „Kuriera Warszawskiego” i wystawioną w teatrze „Rozmaitości” w 1892. Gdy wyszedł z wojska, pracował jako księgowy. Dał się poznać jako organizator konspiracji niepodległościowej w zaborze rosyjskim, m.in. organizował tajne czytelnie w Rawie i Warszawie. Był redaktorem „Przeglądu Tygodniowego” i korespondentem „Słowa Polskiego”. W 1901, na łamach warszawskiego „Dziennika dla Wszystkich”, zaczęła ukazywać się w odcinkach powieść Huragan. I o ile krytycy przyjęli ją niechętnie, to uznanie czytelników zdobyła sobie natychmiast.

Emigracja

Ścigany przez rosyjską Ochranę za publikację Ugodowców (książki o wizycie w Warszawie cara Mikołaja II), zmuszony był emigrować z Królestwa. Przez jakiś czas mieszkał we Lwowie, a potem wyjechał na Zachód. W Paryżu (od 1904) zajął się pisarstwem, był założycielem tygodnika „Polonia” i struktur organizacyjnych „Sokoła”.

Studiował zbiory poloniców w Muzeum w Rapperswilu, po czym wędrował po Europie szlakami kampanii napoleońskich. Był na Elbie i Korsyce, zwiedzał pola bitew pod Marengo, Somosierrą i Wagram, zbierając dokumentację do powieści z tej epoki.

Gdy wybuchła I wojna światowa czynnie włączył się w działalność na rzecz odrodzenia państwa i uczestniczył w organizacji oddziałów wojsk polskich. Był jednym z sześciu członków komitetu organizacyjnego Armii Polskiej we Francji, powstałego jeszcze przed powołaniem komitetu werbunkowego. Przebywając w Ameryce Północnej (1918–1919 i 1921–1930), wykładał literaturę i historię cywilizacji, kierując kolegium polskim w Cambridge Springs, a także pracował dla kilku czasopism polonijnych, jak „Kurier Nowojorski”, „Górnik” i „Gwiazda Polarna”.

W poczytnych powieściach dla młodzieży, które nawiązywały do lat epopei napoleońskiej, barwnie opisał wiele autentycznych postaci z tamtych czasów, czym zainspirował tak wybitnych pisarzy, jak Stefan Żeromski. Oddziaływał na kilka pokoleń Polaków i ich wychowanie patriotyczne.

W kraju

Do Polski na stałe wrócił w 1930 i osiadł w willi „Ukrainka” w Konstancinie. Został prezesem Stowarzyszenia Pisarzy i Publicystów Emigracyjnych. Jego powieści historyczne cieszyły się niezmiennym powodzeniem czytelników (zwłaszcza młodych). Za całokształt działalności literackiej, w 1938 uhonorowany został Nagrodą im. Elizy Orzeszkowej.

Od 1936 był sołtysem Konstancina. Traktował tę funkcję jako honorową (nie pobierał wynagrodzenia). Zmarł nagle 30 października 1939. Pochowany został na cmentarzu w Skolimowie. Kondukt pogrzebowy z willi „Ukrainka” w Konstancinie na cmentarz w Skolimowie stał się wielką patriotyczną manifestacją. Już krótko po jego śmierci przyjęło się określenie, jakoby pisarz „zmarł ze zgryzoty po klęsce wrześniowej.